Nguyễn Văn Cường sinh năm 1972 tại Thái Bình trong một gia đình có mẹ làm công nhân Hợp tác xã cơ khí, bố làm cán bộ xã tại địa phương. Từ năm 1991 đến năm 1996, Nguyễn Văn Cường theo học khoa Hội họa trường Đại học Mỹ thuật Hà Nội. Nguyễn Văn Cường là thành viên của Hanoi Trio, bộ ba nghệ sỹ tiên phong trong thực hành nghệ thuật đương đại tại Hà Nội vào thập niên 1990–2000, cùng với Nguyễn Minh Thành và Nguyễn Quang Huy. Thực hành nghệ thuật của ông bao gồm hội họa, trình diễn, sắp đặt và âm nhạc thể nghiệm. Hội họa của Nguyễn Văn Cường kết hợp biếm họa, Nghệ thuật Pop (Pop Art), tranh cổ động và những ảnh hưởng tạo hình tranh thờ người Dao kết hợp những quan sát, chiêm nghiệm của bản thân về những thay đổi của xã hội Việt Nam qua các thời kỳ bao cấp và Đổi Mới. Trình diễn của ông là sự giao thoa giữa sân khấu thể nghiệm giai đoạn đầu ở Việt Nam, không dùng kịch bản và có tính kết hợp đa phương tiện với âm thanh, ánh sáng và ngôn ngữ cơ thể phản ánh những hình ảnh và ý tứ ẩn dụ bóc tách từ hiện thực xã hội. Thực hành âm nhạc thể nghiệm của ông thể hiện sự giao thoa của các giai điệu âm nhạc truyền thống và các trào lưu nhạc phương Tây thịnh hành ở Việt Nam giai đoạn đó như Pop, Rock, Metal.

Giai đoạn thực hành đầu tiên của Nguyễn Văn Cường từ năm 1996 đến năm 1999, thiên về hội họa và trình diễn nhằm phê phán các vấn nạn xã hội, sự băng hoại về lối sống do ảnh hưởng từ các nước phương Tây du nhập vào Việt Nam sau Đổi Mới. Một số tác phẩm điển hình như loạt tác phẩm hội họa Karaoke (1996–?), Ô nhiễm văn hóa (1998), trình diễn Mẹ và con (1996, kết hợp cùng nghệ sĩ Trương Tân), Hòa tấu Honda dream (1999). Từ năm 2000 đến năm 2006, bên cạnh hội họa và trình diễn, Nguyễn Văn Cường còn thực hành Sắp đặt và Nhạc thể nghiệm, làm nhạc nền sân khấu cho một số chương trình biểu diễn, hoặc biên soạn âm thanh theo yêu cầu và soạn nhạc trên nền kĩ thuật số bằng máy tính. Sắp đặt Một mô hình lý thuyết ánh tối (2003) là một trong những sáng tác điển hình của ông trong giai đoạn này. Cũng trong năm 2003, ông đưa ra ý tưởng dân ca miền không biết – một trình diễn nhạc thể nghiệm không cụ thể dựa trên âm hưởng của dân ca các vùng miền Việt Nam, phản hồi trong ý thức và trải nghiệm của nghệ sĩ. dân ca miền không biết được ông trình diễn một lần duy nhất tại Room - Zoom (lễ kỷ niệm 5 năm thành lập Nhà sàn Studio, 2003) cùng các nghệ sĩ Nguyễn Mạnh Hùng, Nguyễn Xuân Sơn (Son X). Sau đó, ý tưởng này được một số nghệ sĩ như Quách Đông Phương tiếp tục phát triển thành những tác phẩm phái sinh. Từ năm 2007 đến năm 2016, ông quay lại sáng tác hội họa để tìm kiếm và phản ánh những mối quan tâm hay cảm xúc hết sức cá nhân. Từ năm 2017 đến nay, các tác phẩm hội họa của Nguyễn Văn Cường chuyển hướng sang phong cách trừu tượng.

Tiểu sử do VCAD biên soạn dựa trên phỏng vấn với nghệ sĩ ngày 11/01/2023.